Ocena wpływu struktury upraw i stosowanych w rolnictwie technologii produkcji na faunę pszczół

Tytuł: "Ocena wpływu struktury upraw i stosowanych w rolnictwie technologii produkcji na faunę pszczół"

Tytuły wybranych rozdziałów:

• Kierunki zmian w strukturze upraw
• Zasady gospodarowania na gruntach ornych zgodne z wymaganiami siedliskowymi pszczół i ochroną środowiska - uprawa roli, płodozmian i zmianowanie, ochrona upraw, nawożenie roślin
• Zasady gospodarowania na użytkach zielonych
• Zasady prowadzenia gospodarki sadowniczej - kształtowanie krajobrazu, dobór odmian, pielęgnacja
• Uprawa roślin pod osłonami
• Użytkowanie gruntów czasowo wyłączonych z produkcji rolnej
• Przyrodnicze komponenty krajobrazu rolniczego ważne z punktu widzenia ochrony pszczół
• Działania protekcyjne

Spadek liczebności pszczół dziko żyjących notowany jest w Polsce od lat 60. XX wieku. Wymieranie pszczół wiązano wówczas z wprowadzeniem do rolnictwa trujących środków owadobójczych - DDT i insektycydów z grupy chlorowanych węglowodorów, stosowanych w formie pylistej. Pestycydy drugiej i trzeciej generacji, stosowane w latach późniejszych, mimo iż charakteryzowały się krótszym okresem prewencji, także nie chroniły dostatecznie pszczół dzikich, gnieżdżących się często na obrzeżu pól lub w łanach roślin uprawnych. Powszechne stosowanie herbicydów na dużych powierzchniach doprowadziło w konsekwencji do ograniczonego występowania chwastów. Z kolei brak roślin alternatywnych wydłużył okresy bezpożytkowe i nasilił proces ustępowania gatunków pszczół o wąskich preferencjach pokarmowych.

Stan pszczół dzikich, jaki obecnie obserwujemy, ukształtował się ostatecznie w wyniku przejścia na nowe sposoby produkcji i odmienne koncepcje urządzenia środowiska. Istotne znaczenie miało wprowadzenie monokultur i przejście na gospodarowanie wielkołanowe, a także na systemy żywienia zwierząt oparte na paszach produkowanych na gruntach ornych (kukurydza, zboża - z dodatkiem mączek białkowych i sojowych z importu).

Efektem wprowadzonych zmian w sposobach gospodarowania jest na niektórych terenach głęboki niedobór zapylaczy, widoczny nie tylko wiosną w sadach i jagodnikach, ale również w czasie kwitnienia letnich roślin rolniczych i warzywniczych.

Biorąc pod uwagę tempo przemian, jakie następowały w minionych latach, w rolnictwie i skutki wprowadzenia intensywnych technologii produkcji należy się spodziewać, że wiele rzadkich dziś gatunków pszczół znajdzie się niebawem na liście gatunków wymierających.

W przeszłości najczęściej zaniedbywano względy ochronne dając pierwszeństwo dużej skali produkcji, która miała swoje uzasadnienie ekonomiczne. Obecnie, z myślą o ochronie zapylaczy, należy dążyć do uzyskania odpowiednio bogatej struktury krajobrazu rolniczego i zmiany tych elementów technologii produkcji rolniczej, które pszczołom najbardziej szkodzą. Niezmiernie ważne jest wprowadzanie zasad rolnictwa ekologicznego lub integrowanego.

Zaprezentowane w opracowaniu zabiegi agrotechniczne i zasady dobrej praktyki rolniczej, zastosowane w gospodarstwach o różnym poziomie technologicznym, mogą być pomocne w rewitalizacji obszarów, na których zapylacze ustąpiły na skutek niesprzyjających warunków rozwoju.